خجالت نوعی حالت تدافعی است که حتی بزرگسالان نیز گرفتار آن هستند. کودکان خجالتی معمولا دچار نوعی ترس از چیزهای الکی هستند. البته ممکن است که بنظر ما الکی و ناچیز به چشم بیاید اما از نظر روانشناختی بسیار مهم است تا عوامل این ترس از درون کودک از بین رود.
داشتن کودکی که در مهمانی ها خودش را پشت سرتان مخفی می کند، با صدای بلند سلام نمی کند، از حرف زدن در جمع خجالت می کشد و در مدرسه گوشه گیر و خجالتی است، می تواند شما را به عنوان والدین با نگرانی های زیادی مواجه کند.
در چنین مواردی والدین عموما دچار اضطراب شدیدی می شوند و ممکن است از جملاتی مثل “ببخشید پسر من یه کم خجالتیه” و یا ” این که خجالت نداره پسرم!” استفاده کنند.
در بعضی موارد حتی ممکن است والدین به عنوان یک راه حل، کودک را مجبور به مواجهه با موقعیت خجالت آور کنند.
مثلا مادری که بدون توجه به خجالت کودکش، او را مجبور می کند تا در جمع به آواز خواندن، ساز زدن یا پذیرایی از مهمان ها بپردازد نمونه ای از این گونه رفتارهاست.
اگر به عنوان والدین با مساله ی کمرویی فرزندتان مواجه هستید لازم است بدانید، رفتارهایی از قبیل آنچه در بخش بالا مثال زده شد، در درمان کمرویی کودک تان تاثیری معکوس دارند.
بر اساس اصول روانشناسی کودک، کمرویی پدیده ای پیچیده است که دلایل مختلفی دارد و درمان آن نیازمند آگاهی از دلایل اولیه آن است.
بنابراین برای شروع اقدامی آگاهانه، علمی و موثر در جهت رفع کمرویی با ادامه ی متن همراه باشید.
چرا بعضی کودکان کمرو و خجالتی هستند؟
به عنوان روانشناس کودک و نوجوان، والدین زیادی را دیده ام که معتقدند “بچه ام دقیقا مثل پدرشه. پدرش هم مثل خودش خجالتیه”.
این جمله اگر چه جمله ی ساده ای به نظر می رسد، اما دربردارنده ی “باور اساسی” است که تغییر کمرویی کودک را با مشکل مواجه می کند.
باور به اینکه ” کمرویی پدیده ای ارثی است که از والدین به ارث رسیده است”، یکی از مهم ترین باورهای غلط در درمان کمرویی است.
بر اساس دیدگاه کتل که یکی از مهم ترین نظریه پردازان حوزه ی شخصیت است.
ممکن است برخی کودکان نسبت به سایرین با زمینه ی کمرویی بیشتری متولد شوند، اما باور به ارثی بودن ویژگی های شخصیتی باوری غلط است.
این جمله به این معناست که اگر شما پدر یا مادری کمرو و خجالتی هستید، فرزندتان نیز زمینه ی بیشتری برای پرورش کمرویی دارد .
چراکه رفتارهای توام با کمرویی بیشتری را در ارتباطش باشما مشاهده می کند، یاد می گیرد و با آن ها همانند سازی می کند.
براین اساس باید گفت، اصولا همه ی رفتارها قابل یادگیری هستند و می توانید باورتان را به این شکل تغییر دهید که “فرزندم کمرویی را یادگرفته است و لازم است نحوه ی یادگیری اش را تغییر دهم تا اجتماعی تر برخورد کند”.
جدیدترین روش های روانشناسی کودک
چگونه کمرویی یادگرفته شده را درمان کنیم؟
آگاه شدن از این نکته که کمرویی یادگرفتنی است، مساله ی بسیار مهمی است که راه درمان را برای شما بسیار کوتاه تر می کند.
حالا برای درمان لازم است گام های زیر را اجرا کنید.
1) یادگیری های قبلی را تغییر دهید.
برای تغییر یادگیری ها، به خوبی فکر کنید و اطرافیان کودتان را از لحاظ رفتار اجتماعی بررسی کنید.
آیا در اطراف کودک تان فرد یا افرادی خجالتی وجود دارند که با آن ها به همانند سازی پرداخته باشد؟
مطمئنا پاسخ تان مثبت است.
از آنجا که تغییر رفتار دیگران امری دشوار است، پیشنهاد می شود کودکی اجتماعی تر را به جمع دوستان فرزندتان اضافه کنید.
در این شرایط کودک به همانند سازی با دوست اجتماعیش می پردازد و به مرور، رفتارهای اجتماعی را از او خواهد آموخت.
2) تشویق رفتارهای توام با خجالت، تعطیل.
بر اساس اصول روانشناسی اصلاح رفتار، هیچ رفتاری ادامه پیدا نمی کند، مگر آنکه تشویق شود.
برای درمان، لازم است به این سوال پاسخ دهید که “رفتارهای توام با خجالت فرزندم در چه موقعیت هایی تشویق شده اند؟ “
اگر کودک تان را در مدرسه ای ثبت نام کرده اید که دانش آموزان ساکت و آرام، نمره انضباط بالا می گیرند و تشویق می شوند، چگونه انتظار دارید کودک تان خجالتی بار نیاید؟
او در محیط مدرسه بخاطر رفتارهای آرام و بی حاشیه اش تشویق می شود و تصمیم می گیرد تا همواره خجالتی باشد و آفرین و احسنت دریافت کند.
بنابراین لازم است با معلم و یا مشاور مدرسه صحبتب در این خصوص داشته باشید.
3) رفتارهای اجتماعی را تشویق کنید.
برای معکوس کردن یادگیری ها، لازم است رفتارهای متضاد با کمرویی مانند بلند سلام کردن، صحبت کردن در جمع، شیطنت، صحبت کردن با همسالان و… را تشویق کنید و به رفتارهای نشانگر کمرویی بی توجه باشید.
اگر در مهمانی که کودک تان از حضار جدید خجالت کشیده، واکنش شما این باشد که “خجالت نکش، بیا برای خاله شعر بخون”، کودک احساس درک نشدن و اضطراب شدید کرده و بیشتر خجالت خواهد کشید.
اما اگر به رفتار توام با خجالتش بی توجه باشید –یعنی در مورد خجالت هیچ صحبتی نکنید – و رفتارهای اجتماعی و هرچند کوچک فرزندتان را تشویق و تحسین کنید، موفق شده اید چرخه را برعکس کنید.
4) خوبی های کودک تان را ببینید و بازخورد دهید.
کودکان خجالتی و یا دارای زمینه ی درونگرایی، نسبت به سایر همسالان خود از دقت دیداری و شنیداری بیشتری برخوردارند و مشاهده گران و شنوندگان ماهری هستند.
از این توانایی طلایی استفاده کنید و به او بازخورد مثبت دهید.
به عنوان مثال اگر در جمعی هستید که کودکی با صحبت کردن زیبا می درخشد، ممکن است محو توانایی کلامی او شوید و در ذهن تان این مقایسه ایجاد شود که ” چرا بچه من بلد نیست توی جمع حرف بزنه”.
به این حالت آگاه باشید و فرزندتان را به خاطر چیزهایی که به دقت می بیند و می شنود تشویق کنید.
مثلا در جمع فامیل به پدر بزرگش بگویید ” ببینید پسرم چی رو دیده؟ چقدر خوب دقت می کنه. هیچ کدوم بچه ها اینو ندیده بودن! “.
5) برای تغییر عجله نکنید.
تغییر عادات رفتاری امری زمان بر است و یک شبه اتفاق نمی افتد.
اگر دستورات رفتاری گفته شده را اجرا کنید، می توانید اطمینان داشته باشید که فرزندتان تغییر می کند اما این تغییر زمان بر و نیازمند صبوری است.
6) کودک را در موقعیت اضطراب برانگیز تنها نگذارید.
موقعیت هایی مانند صحبت کردن در جمع، پذیرایی کردن و … برای بزرگسالان نیز تا حدودی اضطراب آور است. بنابراین کودک را مجبور نکنید تا در موقعیتی اضطراب آور، وارد عمل شود.
لازم است از موقعیت های کوچک شروع کنید. مثلا اگر یک دوست صمیمی دارد، یک دوست دیگر را نیز به دوستانش اضافه کنید تا بتواند به تدریج بدون اضطراب در جمع عمل کند.
7) برچسب نزنید.
برچسب زدن به کودک می تواند در تشدید نشانه های کمرویی بسیار موثر باشد.
بنابراین در موقعیت های مختلف از بیان اینکه “بچه ام خجالتیه” دوری کنید چراکه این مساله می تواند باور خجالتی بودن را در او درونی کند و عزت نفس را نیز تحت تاثیر قرار دهد.
